Van kerk tot culturele spil van Bergen op Zoom: Theater De Maagd blaast 35 kaarsjes uit
Een theater in een kerk: in Bergen op Zoom leek het eind jaren ’80 een gewaagde zet. Nu, 35 jaar later, is De Maagd uitgegroeid tot een vaste waarde in het culturele landschap van de stad. Geen schouwburg met pluche grandeur, maar een sobere, sfeervolle zaal met historie in het houtwerk. En met een team dat op één hand te tellen is, draait hier bijna dagelijks iets.
“De Maagd is efficiënt georganiseerd en stevig geworteld in de stad,” zegt adjunct-directeur Ruben Israël, sinds 2021 eindverantwoordelijk voor het theater. “We hebben maar tien vaste medewerkers. Maar dankzij dertig vrijwilligers en een flinke schare oproepkrachten kunnen we het draaiende houden.”
Kerk als fundament
De fundamenten van het gebouw zijn letterlijk religieus. Tot in de jaren zeventig deed het dienst als kerk. Toen die functie verviel, werd het pand jarenlang onderbenut. In de jaren tachtig begon het te kriebelen op het stadskantoor: Bergen op Zoom miste een volwaardig theater. De toenmalige wethouder kreeg de gemeenteraad mee in een plan dat destijds bijzonder was: de kerk moest een schouwburg worden.
De verbouwing werd uitgevoerd onder leiding van architectenbureau Greiner & van Goor. In augustus 1990 ging de schouwburg officieel open. Niet met een reguliere voorstelling, maar met een gevarieerd programma waarin onder meer vocale koren, klassieke kamermuziek en de Zuid Nederlandse Kameropera optraden. Voor een tientje was men welkom.
Een week later stonden Flairck en een kindershow op het affiche. De toon was gezet: klassiek, lokaal én lichtvoetig. “U bent van harte welkom!” schreef directeur A.L.J. Heck in de eerste seizoensbrochure, die sprak van een “luisterrijke ambiance” en een programma “van een hoogstaand peil”.
Van gemeentetheater naar zelfstandige stichting
Theater De Maagd werd jarenlang geëxploiteerd als onderdeel van de gemeente, later onder de vlag van het Cultuurbedrijf, samen met CKB en het Markiezenhof. Die structuur verdween in 2021. Bezuinigingen dwongen tot verzelfstandiging: De Maagd ging verder als stichting, samen met poppodium Gebouw-T.
Een spannende periode, erkent Israël. “Veel medewerkers kozen ervoor om bij de gemeente te blijven. Het team werd grotendeels vervangen.” Hij zelf kwam uit het Luxor Theater in Rotterdam. “We kregen hier in feite de sleutel en mochten opnieuw beginnen.”
Ook technisch was er werk aan de winkel. “De installatie stamde grotendeels uit 2000,” zegt technisch coördinator Nicky Jonker. “We hebben vrijwel alles vernieuwd. Voor mij en mijn collega’s, veelal jonge technici uit de regio, was het een enorme leerschool.”
Activiteit met beperkte middelen
Het theater wordt door een relatief klein team gerund, maar is in gebruik op zo’n 230 dagen per jaar. Naast professionele voorstellingen – zo’n 140 per seizoen – zijn er veel producties van lokale verenigingen en scholen. “Denk aan de BOV, de musicalvereniging, maar ook basisscholen die hier hun eindmusical opvoeren,” aldus Israël. “Zo’n podium maakt indruk op kinderen.”
“Je ziet die spanning in hun gezicht,” zegt Charlotte van de communicatieafdeling. “En dan staan ze ineens onder het theaterlicht. Dat is magisch – en belangrijk.”
Vrijwilligers spelen daarbij een cruciale rol, onder meer als publieksbegeleider en zaalwacht. Horecamedewerkers zijn deels professioneel, deels oproepkracht. “Een jas ophangen doen bezoekers zelf,” zegt Israël nuchter. “Dat scheelt weer een personeelslid.”
Randstadkwaliteit in de vestingstad
Opvallend in de programmering is de ‘Avonturiers-serie’, een reeks van zeventien voorstellingen die volgens Israël “niet vanzelfsprekend volle zalen trekken, maar artistiek interessant zijn.” Het gaat om dans, experimenteel theater en cabaret buiten de gebaande paden. Voor 111 euro per seizoen kunnen bezoekers zich op deze reeks abonneren. De belangstelling komt grotendeels uit Bergen op Zoom zelf.
“Mensen komen echt voor het avontuur,” aldus Israël. “En daarna vragen ze wat het volgende is.”
De serie is volgens hem een manier om onderscheidend te zijn in de regio. “We stemmen af met De Kring in Roosendaal. Zo voorkomen we dat we elkaars publiek wegkapen. Je kunt elkaar beter aanvullen dan beconcurreren.”
Zichtbare vernieuwing
Het jubileumjaar valt samen met een aantal veranderingen in het gebouw. De foyer krijgt een nieuwe inrichting, met meubels die worden bekleed door een meubelmaker uit Bergen op Zoom. Ook de muren worden volgend jaar opnieuw geschilderd en de verlichting wordt vervangen door led. “We pakken het integraal aan,” zegt Israël. “We hadden het ook in stukken kunnen doen, maar dit is het moment om door te pakken. En dat doen we bewust met lokale partijen.” De aanpak onderstreept de wens om het theater stevig in de stad te verankeren. “De Maagd is niet van ons,” zegt Charlotte. “Het is van Bergen op Zoom.”
30 augustus: publiek aan zet
Het officiële jubileummoment is op zaterdag 30 augustus, precies 35 jaar na de opening. De schouwburg organiseert dan een publieksdag voor inwoners van de stad. Overdag zijn er activiteiten voor jong en oud, in de zaal vinden drie voorstellingsblokken plaats waarvoor men een kaartje moet reserveren. Het precieze programma wordt later deze maand bekendgemaakt.
“We willen laten zien wat De Maagd nu is,” zegt Charlotte. “En dat het een plek is voor iedereen.”
September wordt volgens Israël sowieso een topmaand. “Theo Maassen, Henry van Loon, Kor Hoebe… En doordat theater De Kring in Roosendaal vanwege renovatie dicht is, hebben wij ook een aantal grote musicals overgenomen: vier keer Malle Babbe, drie keer The Wiz.”
Terug naar het begin
In de originele seizoensbrochure uit 1990 sprak directeur Heck over een theater “waarop Bergen op Zoom met recht trots mag zijn”. Die zin blijkt 35 jaar later nog verrassend actueel.